THƯ GỬI MẸ CỦA CHỊ VÕ THỊ TẦN
Khách tham quan Bảo tàng Quân khu 4 không ai nén nỗi xúc động khi nghe chị hướng dẫn khách giọng nghẹn ngào kể về sự hy sinh anh dũng của 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc, đặc biệt là những dòng tâm sự của tiểu đội trưởng Võ Thị Tần qua bức thư gửi mẹ. Đó là lá thư cuối cùng chị viết cho mẹ ngày 19/7/1968, đúng 5 ngày trước lúc chị hy sinh. Bức thư viết trong đêm, viết dưới nòng súng giặc, viết dưới đạn bom khói bụi mịt trời: “Mẹ ơi, chiều nay chúng con lại thắng thằng Mỹ một lần nữa. Con kể để mẹ mừng nhé! Trưa nay hàng chục máy bay giặc kéo đến trút bom lên ngã ba Đồng Lộc. Với yêu cầu nhanh chóng thông đường, mặc dù trời còn sớm nhưng tất cả chúng con đều xông lên mặt đường để kịp thời cứu chữa. Trong thời gian chúng con làm, máy bay giặc có đến trinh sát, chúng tưởng đâu là đường xá đã bị tan nát vì trận mưa bom của chúng. Nhưng chúng có mắt cũng như mù, chính lúc đó là lúc đoạn đường được nối liền bằng cả tâm hồn và trí lực của chúng con”.
Mỗi dòng thư chan chứa tình cảm yêu thương, nhớ mong mẹ và đồng thời tràn đầy tinh thần yêu nước, căm thù giặc sâu sắc, lạc quan tin tưởng vào ngày chiến thắng trở về trong vòng tay mẹ: “Mẹ ơi, ở đây chúng con vui lắm mẹ ạ! Ban đêm chúng thắp đèn cho chúng con làm đường. Ban ngày chúng đem bom giết cá để chúng con cải thiện. Bom đạn của chúng làm rung chuyển cả núi rừng nhưng không thể làm rung chuyển những trái tim của chúng con”. Chị hăng hái kể với mẹ thật nhiều, thật nhiều những gì cuộc sống xung quanh mình bằng sự lạc quan, yêu đời. Mẹ biết rằng con gái bé bỏng của mẹ bây giờ đã trở thành cô thanh niên xung phong gan dạ, vững vàng: “Mẹ ơi, dạo này địch bắn phá ác liệt nhưng bọn con vẫn tập được những bài hát mới”, “Mẹ ạ, thằng Mỹ còn hung hăng thì còn nhiều chuyện để kể cho mẹ nghe về sự thất bại của chúng trên mảnh đất nhỏ kiên cường này…”.
Sinh ra trong gia đình giàu lòng yêu nước. Bố mẹ lại cưng con gái lớn nhất nhà nên ở Võ Thị Tần luôn mang tính nết thẳng thắn, vô tư, yêu đời song rất dứt khoát, rành mạch. Thương con, bố mẹ không muốn con gái đi lấy chồng xa, đồng ý gả chị cho chàng trai trong làng, người chị yêu và cũng rất mực yêu thương chị. Tuy nhiên, cuộc chiến đấu chống Mỹ ngày càng ác liệt, anh Hồng vào bộ đội lên đường vào Nam chiến đấu, hẹn ngày đất nước toàn thắng sẽ nên duyên vợ chồng. Ở địa phương, với nhiệm vụ phó bí thư chi đoàn (1963-1964), chị cũng luôn hăng hái đi đầu cùng bà con thúc đẩy phong trào hợp tác xã lớn mạnh. Năm 1965, Võ Thị Tần cùng nhiều chị em trong toàn huyện xung phong vào lực lượng TNXP trực tiếp lao động, chiến đấu bảo vệ Tổ quốc.
Biên chế vào C552 – P18 Hà Tĩnh bảo vệ thông suốt các tuyến đường ra mặt trận, chị Võ Thị Tần cùng đơn vị làm nhiệm vụ bảo vệ thông đường và bốc xếp hàng ở bến phà Địa Lợi thuộc đường 15A trên đất Hương Khê. Từ tháng 11/1965 đến 6/1966, chị được điều về làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông trên đường 15A đoạn từ cầu Tùng Cốc đến Đức Thọ. Dũng cảm trong chiến đấu, hăng hái, nhiệt tình, có nhiều thành tích trong công tác chị được chi bộ C552 kết nạp Đảng (1967); giữ trọng trách Tiểu đội trưởng Tiểu đội 4 – C552.
Tháng 4-1967, Võ Thị Tần cùng đơn vị được điều về công tác bảo vệ đường 15A ở Đồng Lộc, một trong những trọng điểm ác liệt nhất của tuyến giao thông chi viện cho miền Nam. Đồng Lộc không chỉ là một ngã ba (nơi cuối đường của tỉnh lộ 2 gặp đường chiến lược 15) mà còn là một vùng đồi núi rộng chừng 3km2, với địa thế vô cùng hiểm trở. Nơi con đường độc đạo đi qua, một bên là vách đồi, một bên là đồng nước, người ta không thể mở được một con đường tránh nào khác. Quốc lộ 1 đã bị tắc từ lâu, cho nên tất cả các đoàn xe chi viện cho chiến trường đều phải qua đoạn đường 15 “yết hầu” ấy. Cũng trong thời gian này, không quân Mỹ tập trung đánh phá tuyến quốc lộ số 1, đoạn từ cầu Thượng Gia đến Cổ Ngựa thuộc xã Tiên Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh). Đến tháng 4/1968, tuyến quốc lộ 1 bị bom đạn Mỹ cắt đứt, buộc ta phải chuyển hướng vận tải sang tuyến đường 15 – trên vùng Tây Hà Tĩnh. Ngã ba Đồng Lộc trở thành huyết mạch duy nhất cho con đường vận tải chiến lược Bắc – Nam đi qua. Thấy rõ vị trí quan trọng của Đồng Lộc, máy bay Mỹ đã tập trung oanh tạc suốt ngày đêm. Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, cùng một lúc, chúng ném nhiều loại bom: Bom phá, bom đào, bom nổ chậm, bom từ trường, bom bi… Ban ngày chúng đánh chặn lối ra vào ngã ba Đồng Lộc, ban đêm chúng dùng máy bay C130 quần thảo thả pháo sáng và dùng súng trọng liên bốn nòng 20 ly vãi đạn, kết hợp với thả bom bi và bắn rốc-két… nhằm tiêu diệt lực lượng ứng cứu đường của ta. Mặc mưa bom bão đạn, Đại đội thanh niên xung phong 552 của Hà Tĩnh và đặc biệt là Tiểu đội 4 do Võ Thị Tần làm tiểu đội trưởng được phân công chốt giữ tại đây để mở đường đã rất dũng cảm, bất chấp hiểm nguy, kiên cường bám trụ suốt 196 ngày đêm để bảo đảm mạch máu giao thông vận tải chiến lược Bắc – Nam được nối liền. Trong 196 ngày đêm, giặc Mỹ đã trút xuống ngã ba này 42.990 quả bom các loại. Có ngày chúng đánh phá đến 103 lần và ném xuống trên 800 quả bom. Cũng chính thời gian đó, tại “tọa độ lửa” này trở thành nơi đọ sức, đọ trí, nơi biểu hiện rực rỡ của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của hàng ngàn chiến sĩ phòng không, công binh, công an giao thông, dân quân và nam nữ thanh niên xung phong từ mọi miền đất nước, đã có mặt ở nơi đây trong những ngày ác liệt của cuộc chiến tranh như gương Anh hùng La Thị Tám đếm bom nổ chậm; Tiểu đoàn pháo cao xạ số 8 Anh hùng của bộ đội địa phương Hà Tĩnh…
Và với Tiểu đội 4 của chị Võ Thị Tần cũng vậy, các chị vẫn kiên cường, vững chí chiến đấu đến cùng bởi chiến trường không thể thiếu đạn, thiếu gạo một ngày, một giờ. Chiến đấu bằng cả tâm hồn và trí lực, cho đến một ngày, buổi chiều 24/7/1968, nhận lệnh đặc biệt phải thông đường, đang làm nhiệm vụ, bỗng một tốp máy bay phản lực khi vượt qua trọng điểm đã bất ngờ thả một loạt bom, rơi đúng vào chỗ các chị… 1 phút trôi qua… rồi 5 phút… đồng đội và nhân dân xóm Bãi Día quanh đấy lao ra gọi tên từng người. Khi đến nơi mà quả bom vừa nổ, chỉ thấy một hố bom sâu hoắm, một vài chiếc xẻng, cuốc văng ra nhưng không còn ai nghe thấy một tiếng người… Các chị đã ra đi thật rồi!!! Trận địa oà tiếng khóc nức nở, xót thương tiễn đưa 10 cô gái trinh trắng đã anh dũng ngã xuống để cho những đoàn quân từ hậu phương nối liền với tiền tuyến… “Chúng tôi chưa có chồng và chưa ngỏ lời yêu/Ngày bom vùi tóc tai bết đất/Nằm trong mộ rồi mái đầu chưa gội được/Thỉnh cầu đất cằn cỗi nghĩa trang/Cho mọc dậy vài cây Bồ kết/Hương chia đều trong hư ảo khói nhang…”
Đọc tiếp lá thư của chị cả Võ Thị Tần, chị cả của tiểu đội nữ thanh niên xung phong Tiểu đội 4 – Đại đội 552, cả về tuổi đời, tuổi quân lẫn sự dày dạn và kinh nghiệm, nhưng với mẹ, chị vẫn bé bỏng như ngày nào: “Mới về thăm mẹ đó mà con thấy nhớ mẹ quá. Con mong mẹ giữ gìn sức khỏe và đừng lo cho con nhiều…”. Thương mẹ, chị nhắc nhở em gái “phải tranh thủ giúp mẹ đừng để mẹ làm nhiều mà tội”. Chị cũng không quên lo lắng, thăm hỏi những người thân trong gia đình, xóm làng: “Thìn em! Tình hình học tập của em ra sao, có tốt không?. Mẹ cho con gửi lời hỏi thăm sức khoẻ cậu, mự cùng các cháu và bà con xung quanh…”, giọng chị hướng dẫn viên nghẹn lại, trong đoàn khách có người nén tiếng thở dài, khóe mắt rưng rưng.
Trong cuộc chiến đấu sinh tử ở Đồng Lộc, có những con số làm phấn chấn lòng người như hàng chục máy bay Mỹ đã bị bắn hạ, hàng vạn tấn hàng đã được vận chuyển trót lọt qua trọng điểm, đi tiếp về phương Nam. Nhưng cũng có những con số làm tim ta đau nhói, xót xa như mười cô gái thanh niên xung phong đã bị một đợt bom thù sát hại. Và còn biết bao những chàng trai cô gái đã vĩnh viễn nằm lại trên mảnh đất kiên cường này. Các anh, các chị đã cùng Đồng Lộc góp phần buộc đế quốc Mỹ phải chấm dứt cuộc chiến tranh phá hoại đối với miền Bắc và góp phần cho công cuộc giải phóng miền Nam đi đến thắng lợi hoàn toàn.
Nói về anh Hồng, sau ngày xuất ngũ trở về địa phương thì chị Tần đã vĩnh viễn ra đi. Đau đớn và xót thương người yêu, anh đã đi lại, thay chị săn sóc bố mẹ già. Mãi sau này khi bớt nguôi ngoai, anh mới xây dựng gia đình với người con gái khác.
Bây giờ, cuộc chiến đã đi qua. Mỗi chúng ta đang được hưởng độc lập, hoà bình hôm nay, xin hãy đừng quên những người con thân yêu của Tổ quốc đã ngã xuống trong chiến tranh. Và xin hãy nhớ trong cuộc chiến tranh ấy, ở một vùng đồi núi phía tây tỉnh Hà Tĩnh trên con đường chi viện cho sự nghiệp giải phóng miền Nam đã từng có một “Ngã ba Đồng Lộc” như thế. Và cũng hãy nhớ rằng, trên trận địa chiến tranh không có mùi của hương hoa ngào ngạt, chỉ đặc sệt mùi của bom rơi, súng đạn đại bác, nhưng lá thư viết trong trận địa ác liệt đó vẫn còn đây, nguyên vẹn nét bút Trường Sơn, thoang thoảng mùi mực Cửu Long hoà quyện hương bồ kết, nguyên vẹn cả con người và tâm hồn chị Võ Thị Tần cùng những cô gái thanh niên xung phong ngã xuống tại ngã ba Đồng Lộc trong hàng triệu trái tim mỗi người.
